Medische zorg aan het einde van het leven: Nederland vs Colombia

4,8K

Daar sta ik dan. Met knikkende knieën en bevende handjes begin ik aan mijn presentatie. De eerste in Colombia. In het Spaans dus. Ik lees het meeste dan wel van een briefje, maar toch is het behoorlijk spannend. En ook nog over een nogal gevoelig onderwerp in dit katholieke land: medische zorg aan het einde van het leven. Oftewel: palliatieve zorg, palliatieve sedatie en euthanasie en hulp bij zelfdoding. Het is hard nodig dat hieraan in Colombia meer aandacht wordt besteed om deze zorg te verbeteren. De Colombianen kunnen veel leren van Nederland; één van de weinige landen ter wereld waar medische zorg in de laatste levensfase zo goed is onderzocht en ontwikkeld. Lees hier een samenvatting van mijn presentatie over dit interessante én belangrijke onderwerp, en ontdek hoe de zorg in de laatste levensfase is geregeld in Colombia, vergeleken met Nederland.

 

Wat is medische zorg in de laatste levensfase?

Om te beginnen: wat is eigenlijk palliatieve zorg, palliatieve sedatie en euthanasie en hulp bij zelfdoding?

Palliatieve zorg

Palliatieve zorg is de zorg voor patiënten die niet langer geholpen kunnen worden met een op genezing gerichte behandeling. Palliatieve zorg is de zorg voor de ‘hele’ mens, gericht op het onder controle krijgen en houden van pijn en andere problemen van lichamelijke, psychosociale en spirituele aard. Hierbij is niet de genezing van de patiënt het doel, maar een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven, waardoor het ziekteverloop mogelijk positief beïnvloed kan worden. De dood is hierbij een normaal, natuurlijk proces, dat niet vertraagd of versneld wordt.

 

Palliatieve sedatie

Palliatieve sedatie valt in Nederland onder palliatieve zorg, en is het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase. Het doel van palliatieve sedatie is het verlichten van het lijden van de patiënt, en niet om het leven te bekorten of te verlengen.

Een arts voert palliatieve sedatie uit onder twee voorwaarden: (1) het bestaan van één of meer onbehandelbare ziekteverschijnselen welke leiden tot ondraaglijk lijden van de patiënt, en (2) een levensverwachting van minder dan twee weken.

Euthanasie en hulp bij zelfdoding

Euthanasie is het opzettelijk handelen van een arts dat tot doel heeft het leven van een patiënt op diens uitdrukkelijk en aanhoudend verzoek te beëindigen.

Hulp bij zelfdoding is het opzettelijk voorschrijven of verstrekken van middelen waarmee de patiënt zelf het leven kan beëindigen.

 

De invoering van de euthanasiewet

In 2002 is in Nederland de euthanasiewet ingevoerd, na zo´n 30 jaar onderzoek en medische, politieke en ethische debatten. Met deze wet is de al bestaande praktijk van euthanasie gelegaliseerd. Als niet aan de voorwaarden die bij deze wet horen wordt voldaan, wordt de handeling nog steeds als een strafbaar delict beschouwd.

Wat gebeurde er na de euthanasiewet?

In tegenstelling tot wat je misschien zou verwachten, is na de invoering van de euthanasiewet het aantal euthanasiegevallen gedaald (van 2,6% in 2001 tot 1,7% in 2005), terwijl de actieve palliatieve zorg, waaronder het verlichten van de pijn, juist is gestegen. Dit kan komen doordat de kwaliteit van palliatieve zorg dusdanig is verbeterd, dat dit als een steeds beter alternatief voor euthanasie wordt gezien.

 

Palliatieve zorg in Nederland

Diverse grote landelijke onderzoeken zijn uitgevoerd voor- en na de komst van de euthanasiewet. Hier wat interessante cijfertjes, gebaseerd op studies uitgevoerd in 2010, toen Nederland 16.574.989 inwoners telde, waarvan er 136.058 stierven. Uit het rapport ‘Palliatieve zorg in beeld‘ blijkt dat er van deze overledenen 108.500 personen (80%) een vorm van palliatieve zorg hebben ontvangen van de huisarts of in één van de ongeveer 925 palliatieve zorginstellingen die Nederland rijk is. Het sterfgevallenonderzoek, dat sinds 1990 elke vijf jaar wordt herhaald, laat zien dat er in 2010 van alle overledenen 12,3% (16.735 personen) palliatief werden gesedeerd. In datzelfde jaar werden er 9100 aanvragen tot euthanasie gedaan, waarvan er 45% (4050 aanvragen) werden uitgevoerd (dat komt neer op 3% van alle sterfgevallen). De redenen voor het in 55% van de gevallen niet uitvoeren van het verzoek, waren met name het vroegtijdig overlijden van de patiënt (44%) en dat volgens de arts niet aan de voorwaarden werd voldaan (35%).

 

Medische zorg in de laatste levensfase in Colombia

En dan de vraag: hoe zit dit in Colombia? Sinds 2014 bestaat er een Wet Palliatieve Zorg, gevolgd door de Richtlijn Euthanasie in april 2015. De laatste is ingevoerd met name omdat de overheid vond dat het daar nu wel eens tijd voor werd, zonder dat men ook maar iets weet over wat er in Colombia eigenlijk gebeurt op het gebied van euthanasie of andere zorg in de laatste levensfase. Het enige wat bekend is, is dat er op een bevolking van ruim 45 miljoen inwoners maar 26 instellingen zijn die gericht palliatieve zorg aanbieden, tegenover 925 in Nederland. Je kunt je vast enigszins voorstellen hoe deze zorg er dan uitziet. Bovendien is het voor veel Colombianen, zowel artsen als patiënten en familie, moeilijk om te praten over dit onderwerp. Hoog tijd dus dat er wat wordt gedaan aan het gebrek aan inzicht in wat er eigenlijk gebeurt in Colombia in de laatste levensfase, en daarmee aan het meer bespreekbaar maken van het onderwerp én het verbeteren van deze zorg.

 

Dus wat moet er gebeuren?

Een goede zorg in de laatste levensfase is ontzettend belangrijk. Iedereen heeft immers het recht om goed te sterven, zonder te lijden en zonder pijn. Daarom is het zaak om hier in Colombia eerst eens te gaan achterhalen wát er eigenlijk gebeurt aan het einde van het leven. Hoe vaak wordt euthanasie uitgevoerd? Hoe denkt de bevolking daarover? En hoeveel mensen worden palliatief gesedeerd? Worden al deze handelingen goed gerapporteerd? En hoe wordt de wet nageleefd? Zoveel vragen, zo weinig antwoorden. Daarom willen we hier in het Nationaal Kankerinstituut in samenwerking met experts op dit gebied uit Nederland een groot onderzoek opzetten gebaseerd op de Nederlandse studies, aangepast aan de Colombiaanse cultuur en denkwijze. Een langdurig onderzoek, maar zó belangrijk als eerste stap in de juiste richting.

Met een heel enthousiast team gaan we hiermee aan de slag. Met z’n allen staan we sterk en kunnen we heel wat bereiken. Verbetering van en meer inzicht in de zorg aan het einde van het leven, dat zó van belang is voor niet alleen de patiënt, maar ook voor de naasten. De nadruk op de kwaliteit van leven is volledig terecht, maar laten we niet vergeten dat de kwaliteit van sterven net zo belangrijk is.

 

*Bovenstaande tekst geeft een zeer beknopte samenvatting van de onderzoeken die zijn uitgevoerd met betrekking tot dit onderwerp. Ik ben mij er van bewust dat er veel (belangrijke) informatie mist. Voor meer informatie over de Nederlandse situatie verwijs ik daarom naar het Sterfgevallenonderzoek, het rapport Palliatieve Zorg in Beeld en het Koppel-onderzoek.

---